Kamień nad Jaśliskami

Lokalizacja: pow. krośnieński, gm. Dukla
Typ: Krajobrazowy

Utworzony został w 2000 r., na powierzchni 302,32 ha w rejonie trzech wsi: Wola Niżna, Posada Jaśliska i Lipowiec. Wznosząca się nad Jaśliskami góra Kamień (857 m n.p.m.) zwana była kiedyś Bieszczadem. Niezwykle interesująca przyrodniczo i kulturowo, dotąd jest mało znana. Dzisiaj cały jej masyw porastają bukowo-jodłowe lasy reglowe, charakterystyczne dla Beskidu Niskiego, będące zespołem żyznej buczyny karpackiej oraz – na szczytowych partiach góry – kwaśnej buczyny karpackiej.

Na Górze Kamień możemy zobaczyć liczne osobliwości form skalnych w postaci wychodni piaskowca serii dukielskiej, pola rumowisk skalnych, a także zarośnięte wyrobiska po starych trzech kamieniołomach: „Nad Sinym Wirem”, „Okrągła Wyspa” i „Stare Jamy”. Kilkunastometrowej wysokości pionowe ściany skalne są wynikiem ludzkiej działalności. Wydobywany tu surowiec wykorzystywali kamieniarze z Jaślisk i okolicy. Speleolodzy zinwentaryzowali tu kilka niewielkich jaskiń i schronisk skalnych.

Ciekawostką przyrodniczą są wysoko (680 m n.p.m.) położone torfowiska (niskie i przejściowe), zwane „berezedniami”. Największe „Berezednie”, o powierzchni niemal jednego hektara, powstało w wyniku wielkiego osuwiska. Wiosną, gdy topnieją śniegi, bagniska błyszczą taflą wody. W ciągu lata nieco wysychają, jednak zawsze zachowują swój bagnisty charakter. Porośnięte są specyficznymi zbiorowiskami, najważniejsze z nich to: łozowiska, łopuszyny i szuwary trawiaste.

Występuje tu roślinność bagienna, rzadka w górach na tej wysokości: mchy torfowce, wełnianka, a nawet drapieżna rosiczka okrągłolistna. Jest to prawdopodobnie jej najwyższe stanowisko w Beskidzie Niskim. W rezerwacie zobaczymy buczynę karpacką w karłowatej formie. Drzewa zawdzięczają swój pokrój częstemu występowaniu okiści i szadzi, które, łamiąc gałęzie, deformują korony buków.

Flora rezerwatu liczy 196 gatunków roślin, w tym 23 chronione. Wyraźnie zaznacza się element górski, liczący 36 gatunków, w tym 3 subalpejskie, 25 reglowych i 8 ogólnogórskich.Z ciekawostek botanicznych rosną: paprotnik Brauna, widłaki, omieg górski, storczyki, wawrzynek wilczełyko i żywiec gruczołowaty. Ze storczyków występują: kruszczyk rdzawoczerwony i błotny, gółka długoostrogowa, storczyk szerokolistny, męski i plamisty oraz podkolan biały. Jesienią można zobaczyć kwitnącą goryczkę trojeściowatą (gencjanę) i szeleszczące wysrebrzone łuszczyny (owoce) miesiącznicy trwałej (tzw. „judaszowe srebrniki”).

Dziki i niedostępny teren rezerwatu jest miejscem bytowania wielu gatunków zwierząt, przede wszystkim rzadkich gatunków puszczańskich. Najczęściej spotykany jest jeleń, sarna, dzik, wilk, ryś, tchórz i lis. Nad potokiem Bielcza żyje kilka rodzin bobrów. Awifaunę reprezentują: orzeł przedni, orlik krzykliwy, jastrząb gołębiarz, myszołów, puszczyk uralski, sóweczka, puchacz i bocian czarny.

Istnieje opowieść, że przed wojną konie wozaka Gabra utopiły się na bagniskach wraz z furmanką pełną kamieni. Wydarzenie to przetrwało do dziś w przysłowiu; w Jaśliskach o czymś niemożliwym do zrobienia mówi się, że: „to się powiedzie, gdy Gabrowe konie z Berezedni wrócą”.