Lokalizacja: pow. bieszczadzki, gm. Olszanica.
Typ: Florystyczny

Utworzony został w roku 2002, na powierzchni 14,48 ha, we wsi Wola Romanowa. Położony jest na obszarze Parku Krajobrazowego Gór Słonnych, zajmuje północno-wschodni stok, wchodzący w skład pasma wyniesień określanego mianem Ostrego Działu lub niekiedy pasma Diłu. Różnica pomiędzy najniższym, a najwyższym punktem rezerwatu wynosi 110 m i obejmuje przedział od 530 do ok. 640 m n.p.m.

Jest to jedyny w Górach Sanocko-Turczańskich rezerwat chroniący naturalne stanowisko cisa pospolitego, a zarazem jedno z najbogatszych stanowisk cisa na Podkarpaciu, z 383 okazami. Przeważającą część areału zajmuje zbiorowisko żyznej buczyny karpackiej w formie reglowej, w drzewostanie dominuje jodła.

Fot. M.Sebastianka

Lokalizacja: pow. brzozowski, gm. Haczów.
Typ: Florystyczny

Utworzony został w roku 1957, na obszarze 4,02 ha, we wsi Malinówka. Położony jest w kompleksie leśnym porastającym południową krawędź Pogórza Dynowskiego. Znajduje się na południowym stoku wzniesienia opadającego w kierunku wsi, wysokości bezwzględne wahają się pomiędzy 300 a 360 m n.p.m.

Jest największym skupiskiem dobrze zachowanych drzewostanów cisowych w województwie podkarpackim i jednym z największych w Karpatach. Naliczono tu aż 952 egzemplarze cisa (inwentaryzacja 1997 r.). Spotyka się zarówno egzemplarze cisów w formie krzewiastej, jak i drzewiastej. Najbardziej okazały na południowym stoku ma 18 metrów wysokości, a jego pierśnica wynosi 45 cm. Najstarsze mają około 80 lat. Cisy z Malinówki obficie kwitną i tworzą nasiona.

Chronione stanowiska otacza zróżnicowany wiekowo i gatunkowo las wyżynny z drzewostanem mieszanym z przewagą sosny zwyczajnej i jodły pospolitej, z domieszką dębu, buka, grabu i jarzębu (przeciętny wiek 90–120 lat). Na obszarze rośnie kilka okazałych dębów i grabów o charakterze pomnikowym.

We florze rezerwatu odnotowano 122 gatunki roślin: 21 drzew, 12 krzewów i 89 roślin. W poszyciu powszechna jest trzmielina, leszczyna i bez czarny, a w runie najliczniejszy niecierpek pospolity, jeżyna gruczołowata, zawilec gajowy i gajowiec żółty. Z roślin objętych ochroną gatunkową wymienić też należy: kopytnika pospolitego, kruszynę pospolitą, marzankę wonną, pierwiosnka wyniosłego i lekarskiego. Ciekawostką jest obecność we florze dwóch gatunków submediterrańskich: wilczomlecza migdałolistnego i przytulii wiosennej.

Zaobserwowano na terenie kompleksu leśnego jelenie, sarny, dziki i lisy. Do najliczniejszych ssaków zaliczyć można kunę leśną, tchórza, zająca, jeża, kreta i nietoperze. Z ptaków zaobserwowano m.in. jastrzębia, krogulca, pustułkę, dzięcioła zielonego, zaganiacza, ziębę, wilgę, kruka, drozda obrożnego i orzechówkę. Gady reprezentuje żmija zygzakowata, padalec, jaszczurka zwinka i żyworodna, płazy zaś: ropucha pospolita, żaba trawna i salamandra plamista.

Lokalizacja: pow. krośnieński, gm. Dukla.
Typ: Florystyczny

Utworzony został w roku 1957, na powierzchni 2,18 ha. Rezerwat jest pozostałością masowo niegdyś występujących zespołów cisa pospolitego w Beskidzie Niskim w kompleksie leśnym bukowo-jodłowym z domieszką jaworu, dębu i grabu. Położony jest on na południowo-zachodnim zboczu Góry Cergowej (na wysokości 430–470 metrów n.p.m.) na gruntach prywatnych, w miejscu zwanym Górą Łaz. W lesie bukowym rośnie 45 cisów, w większości w formie drzewiastej. Największy ma wysokość 10 metrów i ok. 0,6 metra w pierśnicy. Cisy występują – choć mniej licznie – także po drugiej stronie Cergowej, na północnym jej stoku, w rezerwacie „Tysiąclecia”. Runo leśne tworzą gatunki typowe dla zespołów buczyny karpackiej, a wśród nich rośliny chronione, jak np. lilia złotogłów, pokrzyk wilcza jagoda i wawrzynek wilczełyko.

Lokalizacja: pow. leski, gm. Baligród.
Typ: Florystyczny

Pierwszym w polskiej części Bieszczadów Zachodnich rezerwatem cisowym był właśnie rezerwat „Cisy na Górze Jawor”, utworzony w okresie międzywojennym. Wówczas jego powierzchnia wynosiła 3,36 ha. Pierwsze wzmianki o skupisku cisów w rejonie Bystrego pochodziły z 1924 r. i przekazał je gajowy Iwan Wermiński. Dokładniejszy opis tego stanowiska przeprowadził w 1933 roku S. Winiarski; okazało się, że na obszarze ok. 4 ha występuje kilkaset okazów cisa, z czego ponad 100 to okazy starsze. Jan Wiktor, właściciel dóbr z Zarszyna, do którego należały lasy w Bystrem, zgodził się – namówiony przez prof. Szymona Wierdaka, prezesa Lwowskiego Komitetu Państwowej Rady Ochrony Przyrody – na utworzenie na górze Jawor rezerwatu cisowego. Został on uroczyście otwarty 21 września 1935 r. W 1944 r. cały kompleks leśny został upaństwowiony, a powtórnie rezerwat utworzono w roku 1957.

Zajmuje on powierzchnię 3,02 ha, na wschód od drogi Jabłonki – Baligród na wysokości wsi Kołonice, wewnątrz uroczyska Bystre. Rezerwat znajduje się w powiecie leskim, w gminie Baligród, w granicach Ciśniańsko-Wetlińskiego Parku Krajobrazowego, a także w Międzynarodowym Rezerwacie Biosfery „Karpaty Wschodnie”. Rezerwat zajmuje jednorodnie urzeźbiony stok o bardzo dużym nachyleniu (do 45%) góry Jawor, należącej do bocznego odgałęzienia pasma Durnej. Chroni on naturalne stanowisko cisa pospolitego (Taxus baccata), rosną na jego terenie 234 okazy cisa (inwentaryzacja w 1997 r.), które posiadają naturalną osłonę z blisko stuletniego drzewostanu jodłowo-bukowego.

Cis jest drzewem dwupiennym, silnie cienistym. W terenie górskim na glebach szkieletowych lub kamienistych wykorzystuje wszelkie szczeliny do ukorzenienia się. Kora na starszych cisach koloru czerwonobrunatnego łuszczy się podłużnymi płatami. Korona różnych kształtów jest jajowato-stożkowata, niejednokrotnie wielowierzchołkowa, gęsta i nisko osadzona.

Gatunek ten jest wiecznie zielony, szpilki utrzymują się od 4 do 8 lat. Kwiaty męskie kuliste umieszczone na spodniej stronie jednorocznych gałązek są już widoczne na jesieni poprzedniego roku. Kwiaty żeńskie ukryte w pączkach wzrostowych są umieszczone również na spodniej stronie gałązek. Cis osiąga dojrzałość płciową w wieku 20–30 lat pod okapem przerzedzonego drzewostanu, natomiast w silnie zwartym – dopiero w wieku 70–120 lat. Kwitnie w kwietniu i w maju każdego roku. Owoce cisa dojrzewają we wrześniu, przyjmując szklisto-przeźroczystą barwę osnówki. Owoc cisa to twardy lśniący orzeszek barwy ciemnobrązowej, ostro zakończony, otoczony jasnoczerwoną osnówką, która jest jadalna. Cis jako gatunek iglasty posiada drewno twardzielowe wąskosłoiste ciężkie, twarde, trudnołupliwe.

Flora rezerwatu liczy 90 gatunków, wśród których najliczniej reprezentowane są rośliny reglowe związane z zespołem żyznej buczyny karpackiej: m.in. paprotnik kolczysty, żywiec gruczołowaty, przenęt purpurowy, przetacznik górski. Znaleziono zaledwie 4 gatunki ogólnogórskie: nerecznicę szerokolistną, goryczkę trojeściową, różę alpejską i kozłka trójlistkowego. Występuje tu również gatunek subalpejski – ostrożeń wschodniokarpacki.